Malešecy a wjesne dźěle so předstaja

Najskerje złožuje so pomjenowanje wjeski na serbski wuraz “brězowe městno”. Prěnjotnje naspomni so wona w lěće 1433. Spočatna forma wjeski bě kulowc, na čož pokazuje dźensniša nawjes hišće poměrnje derje, hačrunjež so Brězyna za čas Napoleonskeje wójny w lěće 1813 dospołnje wotpali. Zawěsće bě płódna zemja přičina za to, zo so wjes spěšnje zaso natwari a hižo 1847 wotewri so na něhdyšim ryćerkuble prěnja ratarska šula z přikładowym kubłom w Budyskim wokrjesu. Knježi doma a wuheń něhdyšeje palencarnje hišće dźensa na areal skedźbnja. Dźensa wobhospodarja so ratarske płoniny a dejny kombinat z 1000 kruwami přez Zdźěrjansku ratarsku towaršnosć “Heidefarm Sdier”, kotraž produkuje tež z tamnišej biopłunowej připrawu.

Wot 1906 do 1972 wobsteješe železniska čara Radwor - Wóspork - Lubij a zawěsći wosobowy wobchad, tež ze zastanišćom na tudyšim dwórnišću. Hač do 1996 nakładowachu so tu hišće wagony ze zornom. Potom skónčichu so železniske stawizny w Brězynce. Přemysłownišćo, kotrež mjenuje so “Při dwórnišću” so derje wužiwa a skići z BHG-wobchodom móžnosć nakupowanja za twaršćizny a twory wšědneje potrjeby. Brězynka bu 1996 přiwzata do programa noworjadowanja přestrjenjow, štož so pozitiwnje na wuwiće wjeski wuskutkowa. Nichtó njebě z tym ličił, zo so proces 25 lět dołho poćehnje, ale zjawna infrastruktura a tón a tamny priwatny projekt hodźeše so tak wuspěšnje zwoprawdźić. Jasnje je to spóznać na nowej nawsy, kotraž tež kolesowarjow přeprošuje, tu wotpočnyć, přetož přez Brězynku wjedu wjacore kolesowarske šćežki, z kotrychž je drje Sprjewina kolesowarska šćežka najznaćiša. Hosćenc a pensija “Zur Einkehr” je woblubowany hosćenc za wulětnikarjow a přeprošuje na přebywanje. 1926 załožichu wobornicy w Brězynce dobrowólnu wohnjowu woboru, kotrejež dom za sykawu při nawsy hišće steji. Wot lěta 1935 je wohnjowa wobora z Hućinjanskej zjednoćena. Za pěstowanje tradicijow je wohnjowa wobora zamołwita a je tak wažny stołp kruteje zhromadnosće we wsy. Brězynka bu atraktiwniša a z tym so tež womłodźi. Tohodla bě hrajkanišćo trěbne a přez cyłu wjes smě so jenož hišće ze spěšnosću 30 km/h jěć, přetož tu maja dźěći předjězbu. Hrajkanišćo je mjeztym dźesać lět stare, so derje wužiwa, tež dokelž leži blisko kolesowarskich šćežkow a so prawidłownje wot wobydlerjow hlada.

Bukowc je něhdźe  6km wulka a 88 metrow dołha wjes w formje łanowca (Waldhufendorf) a bu 1280 (mjeno naspomnjenja: Buchinwalde) prěni raz naspomnjeny. Mjeno wjeski pokazuje na sydlišćo při bukowym lěsu. Nimo ryćerkubła běchu 1777 tež hišće 6 burskich statokow, 20 chěžkarjow a 14 zahrodkowych žiwnosćerjow, pola a łuki w Bukowcu. Srjedź 19.lětstotka ležachu wokoło Bukowca 11 hatow z cyłkownej płoninu 40 hektarow a w kotrychž plahowachu so karpy. Karpowe haty tam dźensa hižo njejsu. W lěće 1890 załožichu w Bukowcu wohnjowu woboru, kotraž je hišće dźensa aktiwna. Wot w lěće 1925 zličenych wobydlerjow Bukowca rěčachu hišće 187 serbsce.

Na kromje wsy na směr Bart steješe hišće hač do wichoroweje nocy wot 4. Na 5.nowember 1940 tehdy najwjetša krušwina Hornjeje Łužicy. Na 200 lět trochowany štom, nutřka prózdny měješe zdónkowy wobjim něhdźe 4 metry a hoberski wjeršk z přeměrom 20 metrow.

1945 rozdźělichu so pola něhdyšeho ryćerkubła na nowo burow. Wot lěta 1994 přisłuša Bukowc gmejnje Malešecy a je jako domizna wosebje pola młodych swójbow woblubowany. W lěće 2018 měješe wjesny dźěl Bukowc najwjetši přirost wobydlerstwa aw gmejnje. W přerězku je kóždy pjaty wobydler młódši hač 18 lět. W Bukowcu wotměja so prawidłownje dróhowe swjedźenje, spalenje hodownych štomow, chodojtypalenje, pušćenje zmijow, ale tež zarjadowanja za rentnarjow.

Mjeno wjeski je staroserbskeho pochada a woznamjenja telko kaž ludźo Dobroša. We wopismach z lěta 1334 a 1534 mjenuje so wjeska Dobitswitz resp. Doberschitz.

Prěni raz pisomnje naspomnja so Dobrošecy a lěće 1280 jako knježe sydło.  Hač do dźensnišeho ma ryćerkubło swoje sydło we wjesce a wukonješe tam něhdy swoje městne knjejstwo.

Hač do lěta 1936 běchu Dobrošecy samostatna gmejna, potom přidźělichu so Delnjej hórce.

1994 zagmejnowa so wjeska do gmejny Malešecy. We wuchodnym dźělu Dobrošec pozběhuje so Wowča hora na wysokosć 181 metrow. Južnje wjeski pozběhuja so dalše wyšiny: Winowc, Kopače, Krakečanske wyšiny.

Hlina naspomni so prěni króć pisomnje w lěće 1433 jako Cleyne. Dźensniše wašnje pisanja mjena Hlina zjewi so prěni raz w lěće 1510. W Hlinje steji rjane wjacezaměrowe twarjenje za swójbne a druhe swjedźenje. W twarjenju je tež gratownja wohnjoweje wobory zaměstnjena.

Wohnjowa wobora je tež dźensa kulturny motor wjeski. Jako přemysłownicy skutkuja tu twarske předewzaće kaž tež firma za domow a kontejnerowe posłužby. W lěće

rće 2012 nasta na swójsku iniciatiwu wobydlerjow hrajkanišćo, kotrež mnohe młode swójby rady wužiwaja. Wot lěta 1994 słuša wjeska do gmejny Malešecy.

Prěnje naspomnjenje cyrkwje w Hućinje je dokumentowane z 25. Februara 1222 hromadźe z dalšimi cyrkwjemi we łaćonskim wopismje tehdyšeho biskopskeho sydła w Hodźiju. Najskerje pak su wšitke wjeski wo wjele starše, přetož tehdy njemaslachu ludźo prěnjotnje na twar cyrkwjow. Połoženje Hućiny wosrjedź płódneje zemje mjez rěkami skićeše dobry zakład za załoženje wjeski. Hač do 19.lětstotka postajowaše ratarstwo  wobraz kónčiny. Hućina steješe pak tež stajnje w zwisku z plahowanjom karpow. Najskerje w 15.lětsotku zapołožene haty mjez Hućinu a Stróžu  běchu zakład tutoho hospodarstwa. Hakle z wudobywanjom brunicy w Stróži a Zuborničce kónc 19.lětstotka a wudobywanjom běłeje hliny w Hućinje spočatk 20.lětstotka wuwiwachu so rjemjesło a přemysło w najwšelakorišich formach. Hižo 1895 załoži so kreditowe a lutowanske towarstwo. Dołho před tym, w lěće 1858 nasta “kralowska póštowa ekspedicija” a šula, hromadźe z prěnjej wohnjowej woboru natwari so w lěće 1864. Jako lěto załoženja wohnjoweje wobory jewi so lěto 1902. Justitia w něhdyšim Hućinjanskim woponje swědči wo prawje přesadźenja tak mjenowaneho nišeho sudźenja a móžnosći přewjesć wiki. Dźěło w ratarstwje pak zwosta dale wšitko postajowace a wotbłyšćuje so tež w architekturje wjeski. Stare ryćerkubło je časowy swědk za to, kak so hižo před sto lětami we wjetšich strukturach mysleše a hospodarješe. Nastachu nimo hródźow mlokarnja, piwarnja a samo palencarnja. Zwostaty wuheń při nowej wohnjowej woborje wo tym swědči. 20.lětstotk bě wažny tež za Hućinu. Přez dobre hospodarske wuwiće w bliskej wokolinje móžeše so wjes derje wuwić. Nastachu nowe jednoswójbne domy, šula so stajnje zaso rozšěri a dósta w lěće 1996 samo swójsku sportownju. Lěta po politiskim přewróće běchu napjate a w mnohim nastupanju mějachmy zbožo. Wudobywanje běłeje hliny so pokročowaše, na ležownosći “šamotownje”  nasta moderny zawod za produkciju třěšnych cyhelow. Přemysłowa płonina při dwórnišću so přetwari a wobsteji dale. Nowe za Hućinu bě turistiske wusměrjenje w minjenych 30 lětach. Nastachu móžnosće k přenocowanju. Wjacore kolesowarske šćežki prěča wjesku a z “Domom tysac hatow” w Stróži bywa region zajimawša za dowolnikow. Wučbna šćežka přez Hućinjanske haty přiwabja kóždolětnje tysacy hosći a pućowarjow a zhromadnje wabimy za miły turizm we wobłuku krajoweho projekta “Dowol w sakskich wjeskach”. Kolesowarski dwór  w Hućinje a wotpočink w Brězynce stej so z woblubowanymaj wulětnymaj hosćencomaj stałoj.

Z mnohimi zajimawymi poskitkami w bliskej wokolinje chcemy dalše zhromadne dźěło w regionje spěchować.

Njeby-li so w lěće 1837 hižo wjeska Kislica z Połpicu zjednoćiła, by gmejna Malešecy měła dźensa dalši wjesny dźěl. Kislica bě sydlišćo při wuchodnym brjoze Sprjewje, zapadny dźěl mjenowaše so Połpica. Połpica, holanska wjeska ma najebać měrneho połoženja tójšto w poskitku. Zo bychu něhdyši hosćenc “Sprjewina parla” před prózdnotu wuchowali, załožichu někotři wjesnjenjo z Połpicy wobydlersku iniciatiwu “Wobydlerske towarstwo Sprjewina parla z.t.”. W oktobrje 2018 załožene wobydlerske towarstwo ma tučasnje 27 čłonow a je sej zaměr stajiło, něhdyši hosćenc “Sprjewina parla”  w Połpicy jako towarstwowy dom zachować a jako kulturne srjedźišćo za wšitkich wobydlerjow wužiwać. K spěchowanju zhromadneho sportoweho a kulturneho žiwjenja we wsy zarjadowa towarstwo nowu billardowu rumnosć a wobstara  dwě blidźe za blidotenis. Prawidłownje přewjedu so hrajne wječory. Za městny zwjazk seniorow a wobydlerjow organizuja čłonojo husćišo zarjadowanja kaž hodownički za seniorow, dźeń za dźědow a wowki w pěstowarni abo dźeń wotewrjenych duri.

Budyšink leži někak wosom kilometrow sewjerowuchodnje Budyšina. Postajowace twarjenje wjeski je mjez 1675 a 1681 natwarjena cyrkej, kotraž bu z wulkej wěstosću na městnje něhdyšeje drjewjaneje cyrkwje postajena. Dźěle tuteje namakachu fachowcy w minjenych lětach při restawraciskich dźěłach. Dale steji w Budyšinku w barokowym stilu natwarjeny knježi dom, kotryž bu hižo wjace króć přetwarjeny. Na jeho městnje steješe něhdy , hižo wot 958 wódny hród, kotryž słušeše Hrodowemu hrabi z Budyšina. Z toho wotwodźuje so najskerje tež mjeno wjeski.

Budyšink dominuje ratarstwo. 1976 nasta tu wulka hródź za 2800 kruwow, tehdy najwjetša Sakskeje. Dźensa wobhospodari dejny kombinat agrarna towaršnosć BUDISSA AGP. Předewzaće BUDISSA BAG produkuje a předawa w Budyšinku mašiny a folije k składowanju silaže a zorna.

Z rozrostom wobydlerstwa jako sćěh inwesticijow we 80tych lětach nasta potrjeba na dźěćacych zarjadowanišćach. Tak natwari so 1980 dźensniše dźěćace dnjowe přebywanišćo “Bienenhäusel” z 90 městnami.

Mjeno “Bienenhäusel” dósta pěstowarnja k spominanju na fararja hadam Bohachwała Šěracha, kotryž bě wot lěta 1748 hač do swojeje smjerće 1773 farar w Budyšinku a so wědomostnje z pčołarstwom zaběraše.

Budyšink pěstuje nimo wohnjoweje wobory bohate towarstwowe žiwjenje. Tak skutkuja nimo wjesneho towarstwa ludoweje solidarity a kulturneho towarstwa, kotrež wobhospodari 2007 załoženy “dom Šěracha”, sportowe towarstwo “Budissa 08 Budyšink z.t.”, znate přez mjezy gmejny. Nimo kopańcy eksistuje tej hišće sekciji blidotenis a wolejbul. 2018 je MSV 04 Budyšin ze swojej spartu rejowanje do sportoweho centra Budissy zaćahnyło.

W lěće 2019 nowo natwarjeny dom wohnjoweje wobory słuži městnym woboram z Přiwćic, Budyšinka a Poršic jako moderny domicil.

Zubornička je wjeska srjedźneje wulkosće mjez swojimi susodami. Naspomnjena bu wjeska prěni króć w lěće 1419 jako Zaubernicz. To wotwodźuje so wot staroserbskeho zapřijeća Zubŕnica – městnosć, hdźež su zubry žiwe. Z namakanjom brunicy na wjesnych ležownosćach wokoło 1850 bu z dotal njeznateje holanskeje wjeski znate industrijowe stejišćo. Twar briketownje z elektrarnju, Hornjołužiskej brunicowej AG – OLBA spočatk 20.lětstotka, wukmani Zuborničku k wažnemu energijowemu stejnišću Łužicy. Woheń w jamje w oktobru 1927 tute dobre wuwiće nahle skónči. Zapławjena jama, jězor Olba, je z 1960tych lět woblubowane kupanišćo z bungalowami a campingownišćemi. Wjes słušeše wot 1994 do 2012 do Hućinjanskeje gmejny a bu 1.janura 2013 zhromadnje ze wšitkimi wjesnymi dźělemi Hućiny do Malešanskeje gmejny zagmejnowana.

Lemišow naspomni so prěni króć pisomnje w lěće 1400. Mjeno wotwodźuje so wot staroserbskeho wuraza za płuh abo radlicu. Dźensniši wjesny dźěl gmejny Malešecy sta so z woporom druheje swětoweje wójny. 1945 stejachu jenož hišće štyri domy we wsy, wšitke druhe stachu so z woporom płomjenjow. Něhdźe poł kilometra sewjernje Lemišowa leži wosrjedź chójnoweho lěsa samotne sydlišćo “Nowy Lemišow”, w ludźe tež jako “Ziegenfauze “ znate.  Samo wotpowědnu wjesnu taflu su sej tamniši wjesnjenjo wobstarali.

Malešecy naspomnja so prěni króć w zapiskach w lěće 1125. Nastała je dźensniša wjeska z dweju ryćerkubłow, kotrejž so w lěće 1756 zjednoćištej do jednoho. Na městnje dźensnišeho gmejnskeho zarjada steješe w prjedawšich časach klóšter.

Dźensa je w domje zaměstnjena nimo gmejnskeho zarjada tež jenička dwurěčna pěstowarnja z 50 městnami. W Malešecach steji tež wyša šula, jedna z mało wyšich šulow we wjesnym rumje. Do šule chodźa šulerjo tež z gmejnow zwonka našeje.

Nimo zjawnych zarjadnišćow  je tu tójšto předewzaćow posłužbow a přemysła. Medicinske zastaranje zaruča lěkar za powšitkownu medicinu a zubny lěkar.

Znate su Malešecy jako wjes z čiłym towaršnostnym žiwjenjom. Nimo sportoweje jednotki “SJ Traktor Malešecy z.t.” organizuja čłonojo wohnjoweje wobory přikładne dorostowe dźěło. W minjenych lětdźesatkach su mnoho jednoswójbnych domow nastali. Wjes leži při dróze  S109 mjez Budyšinom a Niskej a ma blisku přejězdku Budyšin-wuchod na awtodróhu A 4. Srjedź wjeski steji ewangelska cyrkej, kotraž bu w nětčišej formje w lěće 1716 natwarjena. W lěće 2013 dósta cyrkej nowu zwóńcu a aktualne zwonjenje.

W aprylu 2019 wotmě so prěni króć zarjadowanje “Malešecy doŽiwić”, kotrež su zasydlene towarstwa a přemysłownicy do žiwjenja zwołali. Tak mějachu wšitcy ze wsy – wot wohnjoweje wobory, fyzioterapije, wosady přez pěstowarnju a sportowe towarstwo, šulu, rěznika a pjekarja  kaž tež konsuma abo rybarstwa – móžnosć, so předstajić. Wothłós z wobydlerstwa bě jara wulki, tak zo bě spěšnje jasne, zo ma tuta tradicija za wjes Malešecy dale wobstać.

Nowa wjes/Sprjewja je holanska wjeska. Za wěstotu wobydlerjow je z lěta 1930 zamołwita wohnjowa wobora, kotraž so přeco na nowych čłonow wjeseli. Spěchowanski kruh za wohnjowu woboru a kulturu haji a zarjaduje tradicionalne swjedźenje kaž na přikład chodojtypalenje w Nowej wsy/Sprjewja a w Połpicy. Dale podpěruje towarstwo aktiwnu wohnjowu woboru w Nowej wsy/Sprjewja kaž tež tamnišu młodźinsku wohnjowu woboru.

Starši wobydlerjo su w klubje seniorow derje zastarani. Wjesna šula wobsteješe wot 1913 do 1994.

Nimo frizera je we wsy fabrika za zhotowjenje papjerca a kartonažow “Spreemühle”. Tuta ma dołhu tradiciju: wot prěnjeho naspomnjenja młyna w lěće 1842 so to přirodne mocy optimalnje wužiwaja.

Słowjanske sydlišćo naspomni so prěni króć pisomnje w lěće 1327 pod mjenom Pluskewicz. 1375 so jako knjejske sydło knjezow Nycolaus a Petrus zapisane. W bliskosći dźensnišeho kubła steješe něhdy wodowy hród.

Spočatny woznam mjena pochadźa prawdźepodobnje wot “Sydlišćo při mokrym, bahnojtym městnje”. W běhu časa su so wšelake formy wjesneho mjena wudali. W lěće 1399mjenowachu Plusnikecy na přikład Plusseninkewicz, 1285 Plißkwitz a wot 1791 Pließkewitz. Plusnikecy su wot lěta 1936 dźěl gmejny Malešecy.

Srjedźišćo a zetkawanišćo wjeski je hrajkanišćo pódla twarjenja wohnjoweje wobory, kotrež so wot čłonow wjesneho kluba “Mała Sprjewja” Plusnikecy z.t. hlada. Tu załoži so w lěće 2019 tež knižna budka (ze stareje telefonoweje budki).

Jěchanske a jězdne towarstwo “Sprjewina niwa Plusnikecy z.t.” je 2018 staru hródź něhdyšeho ryćerkubła přetwariło na remizu za korejty, w kotrejž je móžno, sej historiske kuče wobhladać (na naprašowanje).

Pola Plusnikec wobsteji móžnosć, sej wobhladać přirodny pomnik “Čertowy kamjeń”. To je granitowe kamjenisko, někak 1,5 kilometrow juhozapadnje Krakečanskeje wyšiny. Kamjeń leži na małej wyšinje blisko skały při dróze mjez Plusnikecami a Budyšinkom. Wokoło kamjenja pletu so mnohe powěsće. Jedna mjenuje kamjeń tež “Čertowe sedło”.

Rakojdy naspomnja so w lěće 1331 prěni raz. Napohlad wjeski dominuja mnohe derje zdźeržane stare twarjenja a dwory, kotrež su přewažnje jako třistronske statoki natwarjene.

W minjenych lětach so tež někotre nowe jednoswójbne domy natwarichu. Na južnej kromje wjeski steji něhdyše ryćerkubło, kotrež so prěni raz jako knjejske sydło Johannesa de Rackila naspomni a hač do lěta 1945, jako so wuswoji, swójbje zur Lippe-Weißenfeld słušeše. W lěće 1600 bydlachu w Rakojdach 12 burow, 14 zahrodkowych žiwnosćerjow a 12 chěžkarjow. Wokoło 1900 bě ratrska płonina wjeski 464 ha wulka a bě wobsydstwo 52 ratarskich zawodow z wulkosću někak 2 do 50 hektarow. Zajimawu a wobšěrnu chroniku wjeski Rakojdy, rešeršowaše a zdźěła před někotrymi lětami knjez Wolf-Lutz Kabisch. Rakojdy słušeja wot 1994 do gmejny Malešecy.

Towaršnostne kulturne žiwjenje organizuja přewažnje wohnjowa wobora a młodźinski klub. Angažement za wjesnu zhromadnosć je naspomnjenja hódny. Přichodnje zaběraja so někotři čłonojo wohnjoweje wobory ze załoženjom towarstwa k zarjadowanju wjesnych swjedźenjow. Za sportowu zaběru maja w Rakojdach sportnišćo. Tam ma tež młodźinski klub swój domicil w drjewjanym domje, kotryž so 1998 přepoda.

Gratownja wohnjoweje wobory z techniskej halu a zetkawanišćom twori dobry zakład za porjadne wukubłanje wobornikow a towaršliwe zetkanja. Bartušec šumjelowy dwór poskićuje přiležnosće k jěchanju a za jězby z kuču abo kremserom. W lěće 2018 bu lipowa aleja, kotraž zwjazuje Rakojdy z wjesnym dźělom Bart z pomocu spěchowanja Swobodneho stata saněrowana. Zaměr naprawy bě hłownje, dołhodobne zawěsćenje lipoweje aleje jako přirodny pomnik a wažny žiwjenski rum rědkich brukow kaž Juchtenkäfer (Osmoderma eremita), dźiwich pčołkow, šeršenjow, ptačkow a mnohich njetopyrjow. Lipowa aleja płaći jako wažny hońtwjerski rum za wjacore družiny škitanych njetopyrjow.

Wotpočink je lěsne sydlišćo a ma jeno mało domow. Wot lěta 2013 słuša wjes do gmejny Malešecy.

Stróža naspomni prěni króć w lěće 1331. Wjes mjenuje so sydlišćo, z kotrehož sowuskušowaše abo něšto wotkrywaše. Blisko wjeski bě stary nasyp. Stróža je dźensa znata wjes při jězoru Olba z móžnosćemi kupanja a campingownišćom. W Stróži je tež sydło biosferoweho rezerwata. Wustajeńca wotwjedźe wopytowarjow do “kraja tysac hatow”. Wona wopisuje biosferowy rezerwat a jeho nadawki na přikładźe hatnistwa Hornjeje Łužicy a pokazuje wopytowarjam interaktiwnje poćahi mjez čłowjekom a přirodu. Nimo toho poskićuje dom mnohe informacije k wuslědźenju wokoliny. Přirodna dožiwjenska šćežka, kosćełamakowe koło, wjedźenje k dźiwim zelam a mnohe dalše temy maja hosćo na wuběr.